Ölüler Adası, İsviçreli Sembolist sanatçı Arnold Böcklin'in (1827-1901) en bilinen eseridir. Resim, 20. yüzyılın başlarında Orta Avrupa'da çok popülerdi. Vladimir Nabokov, 1936 yılında yazdığı Despair adlı romanında, bu resmin "her Berlin evinde bulunabileceğini" belirtmiştir¹. Böcklin, resmin farklı versiyonlarını 1880 ile 1901 yılları arasında yapmıştır. Bugün bu versiyonlar Basel, New York, Berlin ve Leipzig'te sergilenmektedir¹.
Ölüler Adası'nın tüm versiyonları, karanlık bir suyun üzerinde görünen ıssız ve kayalık bir adayı tasvir eder. Bir kürek teknesi, adanın kıyısındaki su kapısı ve deniz duvarına doğru ilerlemektedir². Bir kürekçi, tekneyi kıçtan yönlendirmektedir. Teknenin başında, kapıya doğru bakan, tamamen beyaz giyinmiş bir figür durmaktadır. Figürün hemen önünde, beyaz bir örtüyle sarılmış, genellikle bir tabut olarak yorumlanan bir nesne vardır. Küçük ada, mezarlıklar ve yasla ilişkilendirilen geleneksel bir sembol olan yoğun bir servi ağacı ormanıyla kaplıdır. Mezarlık temasını pekiştiren, kayalık yüzeylerde görünen mezar odaları ve pencerelerdir¹.
Böcklin, resmin anlamı hakkında hiçbir açıklama yapmamıştır, ancak onu "bir rüya resmi: öyle bir sessizlik yaratmalı ki, kapıda bir vuruş duyulsa insan ürperir" diye tanımlamıştır³⁴. Resmin adı, 1883 yılında sanat simsarı Fritz Gurlitt tarafından verilmiştir. Böcklin, resmin adını belirtmemiş, ancak adın, resmin ilk sipariş verenine gönderdiği 1880 tarihli bir mektuptaki bir ifadeden türediği bilinmektedir. Resmin ilk versiyonlarının tarihini bilmeyen birçok gözlemci, kürekçinin Yunan mitolojisinde ruhları yeraltı dünyasına taşıyan tekne sahibi Charon'u temsil ettiğini düşünmüştür. Su da ya Styx Nehri ya da Acheron Nehri olabilir ve beyaz giyinmiş yolcu da öteki dünyaya geçiş yapan yeni ölmüş bir ruh olabilir.
Ölüler Adası, kısmen İtalya'nın Floransa kentindeki İngiliz Mezarlığı'nı çağrıştırır. İlk üç versiyonun resmedildiği mezarlık, Böcklin'in atölyesine yakındı ve ayrıca küçük kızı Maria'nın da gömülü olduğu yerdi. (Böcklin, 14 çocuğunun 8'ini kaybetmiştir.) Kayalık adanın modeli ise belki de Korfu yakınlarında bulunan, küçük bir şapel ile servi ormanıyla süslü bir ada olan Pontikonisi olabilir. Belki de Sicilya'daki ünlü volkan Stromboli'nin yakınındaki gizemli kayalık ada Strombolicchio ile birleştirilmiştir.
Ölüler Adası, 20. yüzyılın başlarında çok sayıda sanatçıya ilham vermiştir. Besteci Sergei Rachmaninoff ve Sürrealist ressam Salvador Dalí bunlardan bazılarıdır. Resim, ölüm, yas, yalnızlık, melankoli gibi temaları işleyen güçlü bir sembolik anlatıma sahiptir. Resmin, izleyiciler üzerinde derin bir etki bırakmasının nedeni, hem gerçekçi hem de fantastik bir atmosfer yaratmasıdır. Resim, insanın ölüm karşısındaki duygu ve düşüncelerini yansıtan bir ayna gibidir..
(1) Isle of the Dead (painting) - Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Isle_of_the_Dead_%28painting%29.
(2) Arnold Böcklin | Island of the Dead | The Metropolitan Museum of Art. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/435683.
(3) Isle of the Dead (painting) - Wikiwand. https://www.wikiwand.com/en/Isle_of_the_Dead_%28painting%29.
(4) “Isle of the Dead” by Arnold Böcklin. https://joyofmuseums.com/artists-index/arnold-bocklin/isle-of-the-dead-by-arnold-bocklin/.
(5) tr.wikipedia.org. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96l%C3%BCler_Adas%C4%B1.
